'Epi i Gilgameshit ėshtė njė poemė epike,qe vjen nga Mesopotamia e lashte , dhe eshte nje prej shkrimeve me te hershme te literatures per mbretin hero mitologjik Gilgamesh ,te cilat jane permbledhur me vone ne nje poeme te gjate Akkadian .Versioni me i kompletuar qe ekziston sot eshte i ruajtur ne 12 pllaka argjile ne koleksionin e librarise qe i perket shekullit te 7-te para eres sone te Mbretit te Asirise (Siria e sotme ) Ashurbanipal.Titulli otigjinal i epit te gilgameshit eshte "Ai qe pa thelle " He who Saw the Deep (Sha naqba īmuru)ose Surpassing All Other Kings (Shūtur eli sharrī).Gilgamesh mund te kete qene nje udheheqes i vertete gjate periudhes se fundit te Dinastise se Hershme II (ca.shekulli i 27-te para eres sone )
Historia baze e Epit te Gilgameshit tregon marredhenien qe ekziston ndermjet Gilgamesh, who has become distracted and disheartened nga rregulli i tij,dhe nje miku te tij, Enkidu,i cili eshte gjysem i eger dhe qe ndermerr merr persiper ti beje kerkesa pyetje te rrezikshme Gilgameshit.Ky ep fokusohet tek mendimet e Gilgameshit per vdekjen pas vdekjes se Enkiduse .Flet se si ata behen njerezore se bashku dhe thekson fort pavdekshmerine .Nje pjese e gjate e poemes ilustron kerkimet e Gilgameshit ne Lidhje me pavdekshmerine pas vdekjes se Enkiduse.
Ky ep eshte i perkthyer ne shume gjuhe te botes,keshtu qe heroi, Gilgamesh,eshte kthyer ne nje ikone e kultures popullore.
.[1] asiro-babiloneze, e shkruar me shkrimin nė formė pyke, mbi 12 rrasa argjile, qė datojnė rreth mijėvjeēarit tė 3-tė p.e.r.
Eposi i Gilgameshit ėshtė njė nga krijimet letrare mė tė lashta tė njerėzimit, dhe vepra mė e njohur e Babilonisė sė lashtė.
Eposi i Gilgameshit, pėrmbledh tė gjitha shkrimet qė lidhen me pėrjetimet e mbretit mitik tė Urukut, Gilgameshit, dhe mendohet si teksti mė i rėndėsishėm mitologjik babilonez dhe asirian, qė i ka pėrballuar kohės gjer nė ditėt tona.
Pėrkthimi i parė modern u krye vitin 1872, nga studiesi anglez Xhorxh Smith. Mbret i Urukut,bir i hyjneshės Ninsun dhe i njė babai vdektarar.Gilgameshi,ndėrtues i murit tė Urukut,njė hero-mbret,mendohet tė ketė ekzistuar vėrtet.Gilgameshi njė trim i ēartur dhe sundimtar i egėr,deri kur njohu Enkidujin,nuk e dinte ē’ishte as ndjenja e miqėsia dhe as ndjenja e kuptimeve tė mėdha jetėsore.Bashkė me mikun e tij ai mundi njė armik tė fuqishėm dhe keqbėrės me emrin Humbaba,rojė e malit tė Cedrit.Ata mundėn tė mposhtnin demin e njė tėrbimi hyjnor kundėr tyre,tė hyjnisė Ishtarja e cila ua dėrgoi atyre si hakmarrje meqėnėse gilgameshi e kishte refuzuar dashurinė.Pas vdekjes sė mikut tė tij Enkidujit,Gilgameshi pėrherė tė parė,u ballafaqua me tmerrin qė ngjalli ndjenja e vdekjes.Ai u vu pas kėrkimit tė barit tė pavdekėsisė ;kėrkoi kėshilla nga Utnapishtimi,njė stėrgjysh i tij qė kishte fituar pėrjetėsinė.Edhe kur i dukej se e kishte fiutar pėrjetėsinė.Edhe kur i dukej se e kishte nė dorė barin e pavdekėsisė tė gjetur nė fund tė detit tė ėmbėl,atė ia rrėmben nga dora njė gjarpėr dhe e lė nė trishtimin e tė pashpresė.Pas shum aventurave e pėrpjekjev,kthehet duarbosh dhe i trishtuar ne Uruk,pėr tė vdekur nė qetėsine e pallatavetė tij madhėshtore.Por,njė porosi e urtė,qė tingėllon si njė ligjėrim proverbial,i vjen Gilgameshit prej hyjneshės Siduri Sabitu,gruas sė urtė qė rri nė malin dhe nė kopshtin e hyjnive, : « Pra,Gilgamesh,ti mirė ha e pi Dhe sa mė shumė mbushe barkuntėnd ; Bėj qejf pa ndalur ditėn edhe natėn, Secilėn ditė kremto nga njė kremte- Natėn e dtiėn n’vallėzim knaqu, N’zėrin e harpės,n’tingujt e fyellit. Rrobat e pastra veshi,Gilgamesh, Mirė pastroje e lyeje kokėn tėnde, Dhe trupin laje vetėm n’ujė tė freskėt. Soditi f’mijėt n’gaz e dora dorės, N’gjoksa t’grave ti hareshėm prehu !
Epi i Gilgameshit ėshtė vepra mė e vjetėr qė njihet deri tani rreth 4000 vjet mė parė. Epi qėndroi rreth 2500 vjet i mbuluar nėn dhe. Epi i Gilgameshit ėshtė i pėrbėrė prej 12 pllakash (kėngėsh) nė tė cilat rrėfehet pėr mbretin e Urukut nė Mesopotaminė e Lashtė, e cila shtrihej ndėrmjet lumenjve Tigėr dhe Eufrat. Ky ėshtė njė nga qytetet mė tė vjetra tė njerėzimit. Kėto pllaka qėndruan shumė shekuj nėn dhe, rreth 2500 vjet. Disa nga kėto pllaka janė tė dėmtuara, shumė fjalė e vargje janė tė palexueshme, pra janė fshirė krejtėsisht. Ky shkrim ėshtė bėrė nė pllakat ė dheut, tė cilat mė pas piqeshin me shkrim me kunja (kuneiform). Kjo vepėr e Mesopotamisė edhe nė kohėt e sotme ėshtė shumė aktuale dhe me rėndėsi nacionale. Ajo jep transponimin e botės sė njeriut nė njė periudhė tė caktuar tė zhvillimit tė tij. Shqiptimi poetik i pėrpjekjeve tė njeriut pėr ti shpėtuar vdekjes, pėr tė gjetur jetėn e amėshuar dhe forcėn e rinisė. Epi i Gilgameshit i kushtohet tmerrit tė vdekjes dhe fatit tragjik tė njeriut. Njeriu bėhet i vetėdijshėm se duhet tė vdesė sikurse ngjet me kryepersonazhin Gilgameshin. Ky ishtė mbret i Urukut, njeriu i Hareve dhe Gėzimeve. Ai nuk kishte menduar sa duhet pėr kuptimin e jetės dhe vdekjes sė njeriut. Vetėm vdekja e mikut tė tij Enkidujit e bind se duhet tė vdesė. Gilgameshi ndėrron qėndrim ndaj jetės dhe vihet nė kėrkim tė jetės sė amėshuar si perėnditė. Kjo del qartas edhe nė mallkimin e Enkidujit drejtuar gruas hyjnore e cila e harlisi dhe e ndau nga kafshėt dhe e ktheu tek njerzit. Nė epin e Gilgameshit ballafaqohen 3 botė.
1. Bota Hyjnore
2. Bota Njerėzore
3. Bota shtazore
Ato dėshmojė pėr njė stad tė lashtė tė ekzistencės. Bota Njerėzore shprehet nėpėrmjet Gilgameshit, mbretit tė Urukut dhe njerėzore qė jetojnė nė tė. Bota Hyjnore e perėndive ėshtė e pasur dhe ka funksion tė shumfishtė nė ep. Bota shtazore ndėrlidhet mjaft mirė me dy botėt e tjera. Kufijtė midis kėtyre tri botėve shprehen nepermjet Gilgameshit njeri, mbret i Urukut, i cili ka dy tė tretat e hyjnive. Enkiduji pasi e krijoi hyjnesha Arururri kullot barin me kafshėt e pyllit. Humbaba, roja e malit hyjnor Lendrit, paraqitet si kafshė me kokė njeriu. Kemi luftėn kundėr sė keqes. E keqja mė e madhe qė nuk mund tė shpėtojmė asnjėherė ėshtė vdekja. Gilgameshi dhe Enkidui bėhen miq. Hyjnia Anuji urdhėron Arurunė qė tė krijojė njė qėnie, Enkidujin qė ti kundėrvihet Gilgameshit. Nė kėtė Ep kemi raportin e jetės dhe vdekjes. Nė fund heroi kryesor vdes. Njeriu vdes si qėnie, por njerėzimi vazhdon jetėn. Epi i Gilgameshit ka ngjashmėri me Iliadėn dhe Odisenė e Homerit pėr nga mėnyra si ėshtė krijuar. Vepra , letra e krijuar mbi bazėn e fantazisė bėn ēlirimin nga vuajtja. Akili e kishte vdekjen e tij nė thembėr, pra ai vdiq. Kemi dhe Faraonėt tė cilėt ishin gjithashtu tė vdekshėm megjithėse ata e mbanin veten si tė pavdekshėm, Aleksandrin e Maqedonisė etj. Mėnyra e tė shkruarit dhe tė mbledhurit tė kėngėve ngjan me krijimet e Homerit. Ndoshta kjo ka qenė njė mėnyrė e tė shkruarit nė kohėt e atėhershme. Kėta heronj vijnė nė ditėt tona dhe bėhen burim frymėzimi pėr brezat e ardhshėm duke sjellė mesazhe nga njė botė e lashtė, por nga mėnyra e tė menduarit dhe tė jetuarit nuk ėshtė vetėm e tillė.
|